Herdenkingstoespraak 4 mei 2021

Beste inwoners,

Antisemitisme, fascisme, vreemdelingenhaat. We kennen de woorden, allemaal. We kennen de gevolgen, allemaal. En vandaag, op 4 mei, staan we hierbij stil, allemaal. Twee minuten stil.

Antisemitisme, fascisme, vreemdelingenhaat. Woorden die extra indringend zijn na gesprekken met leden van de nieuwe Joodse gemeenschap in Raalte. Ja, de Joodse gemeenschap is teruggekeerd naar de voormalig synagoge, meer dan 70 jaar na de oorlog.

Voor veel van ons is antisemitisme misschien een ver-van-ons-bed show. Voor onze Joodse medemens in Nederland, ook inwoners uit onze regio en dorpen, dagelijkse realiteit. Zij vertelden over de vreselijke beschuldigingen van complotten die op sociale media worden gedeeld, de ophitsing door publieke figuren, de stereotypen die zo uit de nazitijd kunnen komen, de haat.

“En dat doet echt wat met je”, ook als je niet direct wordt bedreigd: je wordt angstiger, onzekerder. Je voelt je minder welkom. In je achterhoofd, misschien wel bang voor wat komen gaat! Dat is toch onvoorstelbaar in 2021.

Het is vandaag 4 mei. Om acht uur waren we twee minuten stil.

Stil staan, omkijken, nooit weer. Omdat we nooit moeten vergeten. En vergeten we niet? Geven we antisemitisme echt geen kans? Zien we echt naar elkaar om? Denken we over “Samen” in plaats van “wij-zij”, zonder zondebokken?

Raalte kende een levendige Joodse gemeenschap voor de Tweede Wereldoorlog. Vrouwen, mannen, kinderen die hun leven leefden, liefhadden, ruzie maakten, de kost verdienden, naar school gingen, voetbalden bij SV Raalte of ROHDA. En op de sabbat naar de synagoge aan de Stationsstraat 21. De synagoge, die werd ingewijd in 1889, was de plek om samen te komen.

Tot de Tweede Wereldoorlog. Tot het antisemitisme en fascisme zich openbaarde. Tot de Holocaust.

De Joodse gemeenschap van Raalte werd in 1947 opgeheven en de synagoge werd verkocht. Want er was geen Joodse gemeenschap meer. Er waren geen Raaltenaren van Joodse afkomst meer, geen buren of vriendjes meer: weggevoerd en vernietigd. 72 Joodse mensen met Raalter wortels vermoord in de oorlog. 39 van hen zijn gedeporteerd vanuit Raalte naar de vernietigingskampen, slechts eentje is teruggekomen.

Stil staan, omkijken. Nooit weer.

Mooie woorden, maar hoe geven we ze echt betekenis? In de dagelijkse praktijk, ook als het even schuurt? Als de buurman een ongemakkelijke zogenaamd grap maakt. Als een bekende op Facebook een racistisch bericht deelt. Spreken we ons uit? Of blijven we stil?

Met dit herdenken en gedenken maken we de verbinding tussen toen, hier en nu, en onze toekomst. We moeten niet vergeten, en lering trekken uit dat verleden. En dat vooral laten zien in ons handelen van vandaag en morgen.

Antisemitisme moet geen kans krijgen, ook de zweem ervan niet. Ook geen andere groepen buitensluiten, de oorzaak maken van alle problemen. Geen wij-zij creëren, valse tegenstellingen aanwakkeren. Nee, juist insluiten, omkijken naar iedereen, solidair zijn met elkaar en ons uitspreken. Dat is echte lering trekken uit het verleden. En dat doen we samen.